Aprende euskera con tus txikis y los cuentos

¡Ya llegan los Carnavales!

Y como a mí me encanta disfrazarme y disfrutar de esta fiesta, he preparado esta historia sobre Don Carnal, Doña Cuaresma y algún personaje más de los Inauteriak.

Con este cuento podrás compartir cómo surgieron los Carnavales y de dónde viene la celebración de la Cuaresma o el entierro de la sardina.

Lee el PDF del cuento con la traducción en castellano del texto, escucha el audiocuento, prepara la unidad didáctica y comparte la historia con tu txiki.

 

 

 

El texto es el siguiente:

Aspaldi batean bazegoen kolorez jantzita zihoan errege bat. Berak arau bakarra ezarri zuen bere erresuman: guztiek ondo pasatu behar zutela.

Imaginatzen duzun bezala, herritarrek araua hitzez-hitz errespetatzen zuten eta jendeak dantza egiten, pilo bat jaten eta edaten, barre egiten ematen zuen eguna, ez zuten lorik egiten ezta lanik ere. Horrez gain, herri horretako biztanleek beti maskarak eta mozorroak jantzita eramaten zituzten.

Askotan, kanta hau jotzen zuten:

Ezzzz negar egin,

inauteriak badira,

hauxe da poztasuna

Eta badakizu nolakoa zen errege horren izena? Aratuste Jauna.

Bere bikotekidea Piti izeneko sorgin bat zen, Kadizkoa. Kono formako kapela beltz bat janzten zuen, sudur luzean garatxo handi bat zeukan eta bere erratzaren gainean hegan egiten zuen. Hala ere, Piti sorginak ardoa maite zuenez, istripu asko izan zituen hegaldietan eta horregatik nahiago zuen oinez joan. Piti oso dantzari trebea eta adarjotzaile amorratua zen, Piti baita musikari ona ere, izan ere turuta jotzen zuen sorginak.

Egia da beti primeran pasatzen zutela, baina aldi berean, batzuk ere euren artean arrautzak, tomateak eta laranjak elkarri botatzen zizkiotela eta janari guztia lurrean bukatzen zuela, eta hori, ez dago ondo.

Beste batzuri txantxa astunak egitea gustatzen zitzaien: kotxeen gurpilak zulatu, gauzak izkutatu, ezustekoak eman… 

Egun batean, emakume batek, Garizuma Andreak, herri horretako musika entzun zuen Andre horrek beti beltzez janzten zuen eta triste zegoela zirudien, janariarekin nahiko mizkina zen eta festak gorrotatzen zituen.

Berak 7 hanka zituen eta besoan zeraman saskian bakailaoa eta zerbak gordeta zituen. Garizumak ez zuen abesten baina marmarrean egindako kanta goibel bat egiten zuen.

Beraz, hara hurbildu zen eta Aratuste Jaunari esan zion:

– Arratsalde on, errege. Zuen musika alaia entzun dut eta hainbeste festa ez dela ona uste dut. Ezin duzue hainbeste janari bota eta beti alperrarena egiten egon. Gaizki dago.

 – Baina zer diñozu, Andrea! Utzi festa bakean eta utikan! – erantzun zion Aratuste Jaunak.

Piti sorginak dena ikusi zuen, emakume horretan fijatu zen eta oso aurpegi polita zuela pentsatu zuen, 7 hankak izatea interesgarria zela eta beltz hori dotoretasun puntu bat ematen ziola pentsatu zuen.

 – Kaixo, Garizuma Andrea, Piti dut izena. Barkatu behar duzu Aratuste Jauna, bere rantzuteko modua ez da batere egokia izan. Gainera, arrazoi pixka bat ere badaukazu, festa gehiegi egiten dugu eta barazki gehiago jan beharko genituzke, baina, tira, zuk lagunduko zenidake?

 Hurrengo astean Piti eta Garizuma elkartzekotan geratu ziren eta elkarrekin yoga egin zuten.

Hurrengo egunean hondartzara joan ziren eta igeri egin zuten. Han ilargipean Pitik Garizumari musu bat eman zion.

Eta horrela jarraitu zuten maitemindu arte.

Arratsalde batean, Aratuste Jaunak izugarrizk oturuntza egin zuen herriko plazan eta hamaika ordu eman zituen jaten, ardoa edaten eta dantza egiten. Bapo-bapo zegoenez lo seko geratu zen.

Egunsentian, Garizuma hara hurbildu zen eta lo zegoela ikusita Aratuste harrapatzea erabaki zuen. Erregea nahiko lodia zen eta kartzelara eramateko Pitiri laguntza eskatu zion. Ordurako, sorginak andre horrentzako besterik ez zituen bere begiak eta birritan pentsatu gabe, lagundu egin zion.

 Eguerdian Aratuste Jauna esnatu zen:

Baina nork sartu nau hemen? Eta non dago nire janaria eta musika?

 Erregeak 40 egun eman behar izan zituen espetxean eta denbora horretan, barazkiak bakarrik jateko baimena zuen eta haragia jatea guztiz debekatuta zuen.

Kontua da, erregeak egin zuen bankete horretan sardina batzuk soberan geratu zirela, inor ez zela hortaz konturatu eta usteldu egin zirela. Hori dela eta, imagina dezakezu zer nolako usain txarra hartu zuen arrainak. Kiratsa zen nagusi herri horretan!

Orduan zer egin zuten sardinekin? Lurperatu eta hileta bat egin zuten.

Sardinekin batera gaizki egindako ekintza guztiak bota zituzten lurrera: txantxa astunak, borrokak, janaria alferrik galtzea, baita mozorro eta arropa koloretsua ere.

Eta horrela, Garizuma Andrea Piti Sorginarekin batera gobernatzen hasi zen.

Urte bat pasa ondoren Aratuste Jauna bueltatu zen eta inauteriak ospatzen utzi zioten, baina egun batzuetan bakarrik. Epe hori pasa eta gero, mozorroak eta maskarak hurrengo urterako gorde behar zituzten.

Eta horrela sortu ziren inauteriak!

Unidad didáctica

Léxico relacionado con el cuento:

  • Erresuma: reino

  • Hitzez-hitz: al pie de la letra. (Literalmente significa “palabra por palabra”Sustantivo +(e)n gainean: encima de algo

  • Maite: querer. También se puede utilizar como “encantar” o “me gusta mucho”

  • Oinez joan: andar / ir a pie. No se dice “andar” (ibili)

  • Adarjotzaile: bromita. Adarra (cuerno) jo (tocar) tzaile (persona)

  • Elkarri bota: tirarse entre ellos / ellas

  • Zulatu: agujerear / pinchar

  • Ezustekoa: susto / sorpresa / imprevisto

  • Mizkina: melindroso/a (que come mal)

  • Goibel: triste

  • Utikan!: ¡largo! ¡fuera!

  • Dotoretasuna: elegancia

  • Gehi+egi= gehiegi. Demasiado

  • Gehi+ago= gehiago. Más

  • Elkarrekin: juntos/as

  • Ilargipean (ilargia + behean): bajo la luna

  • Oturuntza: banquete

  • Hamaika: además de “11” también se utiliza como elemento cuantitativo “infinidad”, “muchos”

  • Egunsentia: amanecer

  • Birritan pentsatu gabe: sin pensarlo dos veces

  • Espetxea (espe+ etxea): preso + casa = cárcel

  • Usteldu: podrirse

  • Kiratsa: hedor

  • Lurperatu: enterrar

  • Urte bat pasa ondoren: pasado un año

Recursos

Leer el PDF

En este PDF tienes las traducciones de los párrafos en castellano. Además, algunos grupos de palabras están subrayados para que no separes esas palabras y las digas juntas.

Escucha el audiocuento

Escucha cómo es la entonación del cuento.

La historia se acompaña con la canción de «La vida es un Carnaval» de Celia Cruz

 

Sobre los Carnavales

  • Aratusteak: carnavales. Se utiliza en Bizkaia. El origen es “ara” de “haragi” (carne) y “utzi” (dejar). Curioso, ¿no?
  • Garizuma: Cuaresma
  • Mozorro: disfraz
  • Kolore+z jantzi: vestir de un color.
  • Sardinaren hileta: entierro de la sardina

Ilustratzailea: Irune Alfageme

Últimos cuentos publicados

Eneko Zaldiko

Un cuento sobre un potro que quiere ser un unicornio. Aprende euskera con la ayuda de tu txiki

Euskaraldia 2020. “Belarriak eta ahoak gero eta handiagoak”

A la ama de Amets de pronto le han crecido las orejas y a la tía de Goizeder se he la puesto una boca descomunal.
¿Qué está pasando?

Teresa printzesa

Teresa printzesa. Un cuento sobre igualdad que habla sobre la primera bombera de dragones. Una historia homenaje a la mítica película de «Karate Kid»

¿Quieres recibir en tu correo cuentos como este para seguir aprendiendo euskera con tus txikis?

¡Deja tu email y sigue avanzando con los cuentos de Sorgina Txirulina!